21.12.07

Boas festas!


O noso desexo para vós...



1.12.07

O que Manuel Rivas dixo das Herbas de Prata


No seu comentario semanal no xornal El País, o 23 de novembro Manuel Rivas percorre detalles da súa viaxe á Arxentina. O artigo chámase Ser "gallego", che e un dos parágrafos está dedicado ás Herbas de Prata:


MANUEL RIVAS

Ser 'gallego', che

MANUEL RIVAS 23/11/2007

"Una cosa es ser gallego y otra que te lo digan". Estamos en 1888, en Bos Aires, e isto é o que responden uns galegos a Emilio Daireaux, cando este xornalista e escritor intenta coñecer o grao de identificación dos emigrantes co seu xentilicio. Naquel tempo, o termo gallego, como o de napolitano, tiña connotacións negativas para unha parte da sociedade receptora. Como en moitos outros destinos, era sinónimo de bruto ou ignorante. Moitas veces, o gallego sufría o agravio á par que os rusos, que era como se nomeaba os xudeus.

Pois si. "Una cosa es ser gallego y otra que te lo digan". Gústame ese xeito de manobrar os paisanos emigrantes no eido brutal, ese si, dos prexuízos. O desprezo ao emigrante é un xeito de racismo, por moito que se disfrace de chiste. En calquera lugar e en calquera tempo. Este elixir un mesmo o intre de ser gallego, e non cando os outros queren, paréceme unha operación de intelixencia. Xa un tiña dabondo con librarse dos reverendísimos cabróns que tiñan Galicia dominada, con traballar arreo para subir a costa - "O galego recoñécese no andar", dime un amigo arxentino, "porque vai sempre como se subise unha costa"- , e aínda por riba había que loitar contra os chistes dalgún reverendísimo boludo como se foses o Indio Suárez no Luna Park.

A da curiosa resposta a Emilio Daireaux é unha información que apaño nun estudo de Núñez Seixas, incluido no libro Buenos Aires gallega, un volume xa imprescindíbel para a historia da emigración, compilado polo mozo investigador galaico-porteño Ruy Farías. Hai outro libro gozoso, Los gallegos y Buenos Aires, de Antonio López-Prado, o bravo e fino doutor que correu a Muleiro, o último fabricante dun best seller de chistes de gallegos. Aí apaño outra referencia histórica de moito nabo verbo da emigración. O que dicía Campomanes: "¿Cuáles son más perjudiciales a la causa general de la Nación, los mendigos que en las ciudades y en las villas grandes de Castilla viven a expensas del público holgando, aunque puedan trabajar, o los gallegos, que por no andar de mendigos en su país, salen a trabajar en el ajeno?". O gallego molestaba sempre, che, agás nos chistes. Como xa dicía o padre Sarmiento: "Si salen, malo; si vuelven, peor".

A monumental obra de Farías vén de ser editada pola Comisión para a Preservación do Patrimonio Histórico Cultural da Cidade de Bos Aires, dato non menor, pois significa un compromiso do goberno da capital federal. A presentación da obra, no moi histórico predio da Manzana de las Luces, foi un auténtico acontecemento nunha cidade de intensa (e inmensa) actividade cultural. Así que algo de fondo significa esta obra e máis o interese que espertou. Unha viraxe, que é tamén unha redescuberta, na imaxe do gallego e de Galicia. E o que é máis importante de cara ao futuro: esa "ollada fértil" que está a medrar en Arxentina e, en xeral, en América Latina, é un froito do galeguismo da diáspora, de xente de diferentes xeracións que teñen en común o levar o "país portátil" na cabeza.

Bos Aires pode consolidarse como un espazo da Galicia transnacional. Un espazo non entendido como gueto senón como enxerto creativo, onde a emigración tradicional está a abrollar nunha experiencia de fusión, ao xeito da canción popular que di "dos puntas tiene el camino / y en las dos alguien me aguarda". Hai moitos exemplos luminosos no universo galaico-porteño. Velaí van uns cantos. O colectivo Herbas de Prata, nome que remite a un dos poemas galegos de García Lorca, talvez o primeiro grupo feminista da diáspora galega, concibido como lugar de encontro de mulleres de diferentes xeracións. Herbas de Prata convoca un xa célebre faladoiro literario e cultural no mítico café Tortoni, mais as súas actividades van moito máis alá. Ten unha clara vontade de intervención social e un obxectivo que reflicte este espírito novidoso da muller rebelde fronte o estigma da submisión emigrante: "Tecer unha rede internacional de mulleres galegas". Unha das iniciativas máis novidosas son os obradoiros da memoria e da autoestima, onde persoas que sofren a soidade ou a depresión poidan encontrar escoita e outras voces coas que tecer un relato solidario. Herbas de Prata tamén homenaxeou este ano a Dionisia López Amado, unhas das Nais da Praza de Maio, no Día Internacional da Muller.

Castelao debería xacer no exilio

Outra mostra diferente da transformación na diáspora é a consolidación como espazo educativo do colexio Santiago Apóstolo, vinculado ao Centro Galicia. No Santiago Apóstolo, cun excelente corpo docente, estudan 483 nenas e nenos, dende os tres anos de idade e de orixe moi diversa, mais unha das cousas que teñen en común, e puidemos comprobalo nun vivísimo coloquio, é a súa magnífica formación en lingua galega, ademais do castelán e inglés. Unha intención do centro é ser o xermolo da mellor Biblioteca Galega de Arxentina, de acordo cun ideal de Castelao: "Crear unha Biblioteca Galega que calquera arxentino teña interese en consultar".

Hai un corredor secreto no centro escolar que leva ao lugar onde se custodia o lenzo máis estarrecente da arte galega, ese noso Gernika, ese noso Fusilamentos do 2 de maio, que é A derradeira lección do mestre de Castelao. En Galicia coñécese o gravado, mais nunca se puido ver ese cadro en óleo, de grande formato, que durante un tempo permaneceu tamén desaparecido para a comunidade galega de Bos Aires. Mais aí está agora, nun lugar de honra. Eu non son devoto do Castelao pintor, pero esta pintura universal é das que fai tremar o chan no que pousas cando a miras, veñas de onde veñas. Algún día terá de viaxar a Galicia. E volver, claro. Non pase o que pasou con Castelao. Cómpre ser autocrítico. Foi un tremendo erro aquela operación macabra de sacar os restos de Castelao do camposanto da Chacarita e transportalos a Galicia e non precisamente por unha Santa Compaña. O autor de Sempre en Galiza morreu no exilio e aí debería xacer polos séculos dos séculos. Esa tamén sería unha derradeira lección do mestre.

Osvaldo Bayer, autor d' A Patagonia rebelde e outras obras fundamentais da historia de Arxentina e América Latina, marchou ao exilio en 1976. Ía protexido por un diplomático alemán. No aeroporto de Ezeiza, un brigadier díxolle: "Usted jamás volverá a pisar el suelo de la Patria". O brigadier foise ao inferno e Osvaldo Bayer, que ten agora 80 anos, volveu, mais volveu para vivir e denunciar os secuestradores da patria. O historiador cóntanos cun sorriso o que lle ocorreu hai pouco cando quixo provocar a un galaico-porteño do Ferrol: "Vos sos de la ciudad donde nació Franco". E o galaico porteño respondeu: "No. Soy de la ciudad donde nació el gallego Soto!".

Sabía o que dicía: Bayer é o historiador, o des-ocultador, das grandes folgas dos obreiros dos frigoríficos e dos xornaleiros da Patagonia nos anos 1921 e 1922 que foron masacrados polo exército. O principal dirixente daquel movemento libertador, historiado por Bayer, fora o gallego Soto. Agora existe un Centro de Estudos Galego-Arxentino Antonio Soto, con sede na Federación de Sociedades Galegas, co xa mítico enderezo Chacabuco 955. Esa é tamén a sede do Museo da Emigración e axiña será da Sala da Memoria Republicana para a que comprometeu o seu apoio o ministro de Cultura, César Antonio Molina. É tamén na Federación onde se tomou un acordo ben valente: o de presentarse como acusación particular contra o Primeiro Corpo do Exército pola desaparición durante a ditadura de 21 descendentes da comunidade galega. A querela foi admitida e estase a investigar en diferentes campos de exterminio. O Goberno galego debería apoiar esta iniciativa contra crimes de lesa humanidade, en que as vítimas son fillos e fillas de Galicia.

"Una cosa es ser gallego y otra que te lo digan". Velaí temos os gallegos dicindo que son gallegos. E de qué maneira, che. Quen di que esta xente non debe votar nos tempos da Galicia transnacional? Ser será porque os gallegos son máis galegos ca nós.


Para ben ser, é necesario aclarar que o grupo Lectores Galegos en Bos Aires que desenvolve as tertulias literarias no Café Tortoni das que Manuel Rivas fala é anterior á conformación de Herbas de Prata e trátase de iniciativas distintas.


¡¡Gracias Manuel!!

30.11.07

Herbas de Prata nas Xornadas «Buenos Aires Gallega: inmigración, pasado y presente»


(Bos Aires - 16 de agosto) O colectivo
de galegas da diaspora Herbas de Prata foi convidado para participar das Xornadas «Buenos Aires Gallega: inmigración, pasado y presente» que tiveron sitio na histórica Manzana de las Luces da capital arxentina. A psicologa Patricia Alonso, secretaria da asociación, presentou unha ponencia que percorre o xurdimento de Herbas «De viudas de vivos a emigrantes: Las mujeres gallegas en Buenos Aires» da que tamén participaron a compostelá María Rosa Iglesias e a académica Pilar Cagiao Vila, da Universidade de Santiago de Compostela.

Os medios de prensa reflicten esta participación:

Homenaxe ás emigrantes galegas na Arxentina - páxina da Galega
Jornadas Buenos Aires Gallega - páxina do encontro
Tres días para descubrir esa Bos Aires galega - Vieiros
«En Arxentina discrimináronnos por ser mulleres e galegas» - La Voz de Galicia
Herbas de Prata, un colectivo feminino para emigrantes -
La Voz de Galicia
«Buenos Aires galega» reúne a 30 especialistas para analizar a presenza da diáspora na capital austral -
La Voz de Galicia

Autores galegos coas Herbas de Prata

Ao longo deste primeiro ano de vida, Herbas de Prata tivo a ledicia de coñecer a sobranceiros homes e mulleres da cultura galega. No mes de abril, visitaron Bos Aires co gallo da Feira Internacional do Libro de Bos Aires, os poetas María do Cebreiro e Anxo Angueira e mais o funcionario e escritor Francisco Xosé Fernández Naval.



No mes de maio e para a mesma mostra, chegou un dos autores galegos con maior presenza internacional: Manuel Rivas. O xornalista escritor coruñés, tecedor de historias que se imprimiron na alma dos galegos e entre as que non fallan o conto A lingua das bolboretas ou a novela O lapiz do carpinteiro, presentou en Bos Aires a versión castelá da súa última novela, Os libros arden mal. Convidado pola Federación de Sociedades Galegas da República Arxentina, ofreceu unha charla.





E no mes de maio, tamén, chegou á Arxentina Suso de Toro. Viña convidado pola Secretaría Xeral de Inmigración e protagonizou conferencias e charlas no Centro de Estudos Galegos da Universidade de Belgrano (UB) e tamén na Federación de Sociedades Galegas, ademáis doutros centros e institucións da colectividade galega en Bos Aires.







De todos aprendimos. Con todos gozamos da lectura.

Unha lectura colectiva de María Mariño para o Día das Letras Galegas


(Bos Aires, 17 de maio) – Unha emotiva lectura colectiva de María Mariño pechou o acto que o colectivo de galegas da diaspora Herbas de Prata organizou en Bos Aires para lembrar o Día das Letras Galegas. Antes diso, un video para lembrar á poetisa noiesa e unha charla aberta do poeta arxentino, fillo de galegos, Rodolfo Alonso convocaron a máis de cen persoas este xoves na Federación de Sociedades Galegas da República Arxentina (FSG).

Convocado polas galegas de Herbas de Prata e a FSG, o acto comezou algo máis tarde porque unha folga de metro paralizou a cidade que quedou atrapada nunha desfeita de coches, buses e xentes que camiñaron máis cun peregrino. “O Día das Letras Galegas considero que ten que ser tamén o día da lingua galega porque o noso idioma foi castigado, prohibido e reprimido”, abriu o presidente da FSG, Francisco Lores Mascato. E engadiu: “Nos estamos perdendo o idioma e dun xeito ben acelerado. Con todo, en esta última viaxe vin en Vigo aos rapaciños pequenos que falaban o galego e emocioneime lembrando que até non fai tanto tempo eses mesmos nenos viaos falar en castelán. E emocioneime e non tiña por qué emocionarme. Porque eu estaba no meu país”.

Logo, foi a quenda da titular do colectivo de mulleres, a psicóloga social Adela Fernández Cruz, que lembrou que a casa na que naceu en Mugares (Ourense) era a escola do pobo e como o seu pai, xa en Bos Aires, recordáballe que no bus non estaba ben falar galego porque a xente podía non entendelos. “So moi de mallor entendín todo canto iso significaba”, dixo. “Dalgún xeito, o que facemos coas integrantes de Herbas de Prata é traballar na recuperación da identidade e da valoración desa identidade, dende logo tamén da lingua, achegándonos dende a acción ás problemáticas específicas das mulleres emigradas”.

Para lembrar e homenaxear á poeta María Mariño, os asistentes puideron descubrila nun video organizado para ese acto e que foi acompañado pola lectura dun perfil da autora noiesa que fora escrito pola licenciada en Letras Andrea Cobas Carral, ausente na xuntanza por mor dunha gripe.

De contado, o poeta Rodolfo Alonso percorreu -nunha charla aberta bautizada “Galicia, muller”- a figura de Rosalía de Castro para as letras galegas e para a literatura universal. “Sei que deberíamos falar de María Mariño, pero eu teño unha debilidade, case orgánica, por Rosalía”, comezou o primer traductor de Fernando Pessoa en América. “A grande poesía de Rosalía, coma pasa con toda grande poesía de calquera lugar, ten que ter relacion coa lingua falada por un pobo. Porque as linguas non saen das academias, as universidades e dos libros. As linguas nacían (e non digo nacen porque hoxe nacen da televisión e dos programas-lixo que pasan nela) dos pobos, nacian do uso de todos os días, nacían da fala. Coma toda a literatura do mundo, naceu da fala da xente”.

Para pechar o acto, e “para gañar o grolo de queimada”, coma bromearon os organizadores, o público foi convidado a engadir a súa voz a unha lectura colectiva de María Mariño: “Vimos de escoitar que María Mariño era costureira e iso é o que vos convidamos a facer, ir invando un a un os versos deste poema que tendes no programa de man, entre todos, para construir coas nosas voces o poema completo. Porque non hai mellor xeito de lembrar a un autor que lelo”, explicaron as mulleres de Herbas de Prata.

Así, a primeira voz que se escoitou foi a de Fernández Cruz que, co micro preto da boca, dixo: “Linme hoxe toda por dentro / Linme!". Os seguintes tres versos escoitáronse entre a xente, na voz dunha muller algo tímida. Silencio de dous segundos e dende o final da sala escoitouse a unha velliña que no seu galego aprendido na aldea case berraba: "Hoxe de quen todos somos na marea sin ondas, / sin velas, / sin barcos en coor vello." Coma se toda a lectura fora aprendida e ensaiada mil veces, a voz dun home salientou nas seguintes verbas, logo a dunha rapaza nun galego exótico e bonaerense, despóis unha muller insegura e logo dela outro home con pronunciación firme. Cando non houbo máis que ler, un silencio vibrante berraba a emoción da que ninguén fuxía. E de contado, un aplauso xordo e estrondoso deixou paso ás gaitas e panderetas.

Galegas no Día Internacional da Muller

(Bos Aires, 8 de marzo) – No salón da Asociación Mutualista Residentes de Vigo, ateigado de persoas para as que non chegaron as mais de 120 cadeiras previstas e con momentos de fonda emoción, o colectivo de galegas da diaspora Herbas de Prata lembrou hoxe ás emigradas que deixaron Galicia para construir a Arxentina.


Herbas de Prata entregou un recoñecemento á dona do recoñecido actor Tacholas, Clotilde Isabel Ippolito Zecca “Sabela”, que sempre foi apoio e compañeira inseparable do artista dende as sombras. A filla deles, Clotilde Iglesias, recebeu a lámina na que se nomea á sua nai membro fundador do colectivo xa que foi a sua historia a que deu idea de formar unha asociación de mulleres anónimas.



Cando chegou o seu momento, a experta en temas internacionais e portavoz do BNG no Parlamento Europeu, Ana Miranda, foi rotunda: “Non está escrita a memoria das mulleres anónimas, as novas e as máis mallores e ainda as que están por nacer, porque ainda hai emigración evidentemente. Tampouco a das que ficaron alá, en momentos nos que a tecnoloxía non favorecía as relacións coma hoxe que estamos todos os días no messenger falándonos ao outro lado do Atlántico”.

Pechou as intervencións o historiador e prohome da colectividade galega en Bos Aires Antón Pérez Prado que fixo unha agarimosa e divertida lembranza da sua nai chamada Fé e “ácrata”, según a perfilou o fillo.



De contado, Herba de Prata distinguiu a dúas mulleres para salientar o seu traballo público ou doméstico. As mulleres escollidas para este recoñecemento xurdiron dunha votación aberta. Este ano, o primeiro, levaron a distinción Rosalía a nai de Praza de Maio Dionisia López Amado, e a Virxinia Pereira foi para María Rosa Iglesias, unha compostalá emigrada con cinco anos.



Finalmente, o acto pechou coa lectura de poemas e algo de música. A actriz galego-arxentina María Inés Cuadrado puxo voz e emoción a uns versos que o poeta Rodolfo Alonso mandou especialmente para este acto e tamén a verbas de Rosalía de Castro. E a cantante Graciela Pereira interpretou música galega coa compaña dos asistentes.


Os mais de 150 homes e mulleres non sairon dalí sen tomar uns viños e bailar -os máis audaces- coa música da gaita de Gastón Quiroga e a pandereta de Javier Souto.

Mulleres na sombra

O colectivo Herbas de Prata (nome que remite a un dos seis poemas galegos escritos polo poeta Federico García Lorca) xurdiu da vontade dun grupo de galegas emigradas e descendentes de xuntarse para traballar por e para as mulleres non só dese colectivo. Fundado no ano 2006, achega a mulleres de todas as idades, todos os intereses e todas as profesións.

A nosa idea é a de tecer unha rede de mulleres emigradas e os seus descendentes que permita a colaboración con elas nas problemáticas propias. Para iso, algúns dos nosos propósitos son promover a capacitación das mulleres, a atencións dos seus problemas (lembremos que moitas nen sequera coñecen os seus dereitos), a posible vinculación coas institucións públicas e privadas pertinentes segundo os casos e todo canto veamos que se pode medrar nesas direccións.

Por iso, a procura de Herbas de Prata é que as galegas na emigración sexamos quen de axudarnos unhas ás outras, a pesar da lonxanía xeográfica e as diferencias culturáis dos nosos sitios de residencia, para -entre todas nós- mellorar os nosos proxectos productivos e individuais e ter maiores posibilidades de cumprir un soño común: mellorar a calidade das nosas vidas, da vida dos nosos e a das nosas comunidades. Reivindicamos a nosa pertenza, a nosa orixe e a nosa cultura. Galicia vive en nós. E nós tamén somos Galicia.